Prostat Spesifik Antijen Nedir?

Prostat Spesifik Antijen Nedir? Prostat kanseri taramasında erken tanı için birçok yöntem araştırılmış ve halen araştırılmaya devam edilmekte olup üzerinde anlaşma sağlanan en önemli test kanda PSA (prostat spesifik antijen) testidir.

Prostat Spesifik Antijen (PSA) prostatta üretilen, meninin kıvamını belirleyen, prostat sıvıları ile menide yoğun oranda bulunan az miktarda da kanda bulunan enzim dediğimiz bir salgıdır. Prostat spesifik antijenin (PSA) kandaki miktarı ölçülerek kişinin kanser riski belirlenmeye çalışılmaktadır.

Kanda PSA Yüksekliği Nedenleri?

Prostat dokusunda yoğun şekilde bulunan ve meniyle birlikte dışarı atılan Prostat Spesifik antijen (PSA) bir miktar kanda da bulunmaktadır. Prostat Spesifik Antijen kana çok az salınmaktadır. Kanda PSA değerleri belli sınırlar içerisindedir. Birçok durumda kandaki PSA (prostat spesifik antijen) değerleri yükselmektedir. Birçok durumda PSA değerlerinde artış olabilmektedir. Hekimlerin çabası PSA artışının nedeninin “prostat kanserimi yoksa diğer nedenlere mi bağlı” araştırmaktır.

Birçok durumda kanda PSA değerleri artmaktadır:

• Prostat kanseri,
• Prostatitler (prostat iltihabı),
• Prostat travmaları,
• İdrar kanalı, mesane veya prostat ameliyatları,
• İdrar yolu tıkanıklık ve enfeksiyonları,
• Ejakülasyon
• Tıbbi rektal uygulamalar (prostat biyopsileri, kolonoskopi, prostat masajı).

PSA Testi

Test açık tokluk fark etmeksizin bir iğne yardımıyla alınan kandan laboratuvarda serbest PSA veya total PSA olarak bakılabilmektedir.  Kanda dolaşan PSA’nın büyük bir kısmı proteinlere bağlı bir kısmı ise serbest olarak dolaşmaktadır. Prostat Spesifik Antijenin yaklaşık %20’si serbest PSA dır. Serbest PSA herhangi bir proteine bağlı olmadan kanda dolaşır.

Prostat kanserini erken tanısında için ilk yapılan test Total PSA değerinin belirlenmesidir. Total PSA normal değerlerin daha üstünde bulunduğunda, proteinlere bağlı olmayan serbest PSA seviyesine ve serbest PSA’nın total PSA’ya oranına bakılmalıdır.  Serbest PSA’nın total PSA ya oranı düştükçe prostat kanseri olasılığı azalmaktadır. Örneğin Total PSA değer yüksekliği olan bireylerde; serbest/Total PSA oranı %10 olduğu hastaların %50-60 ınsa prostat kanseri ihtimali varken, Serbest/total PSA oran %20 ise hastaların yaklaşık %10-15 inde prostat kanseri tespit edilmektedir. Özetleyecek olursa Serbest/total PSA ne kadar düşükse yani serbest PSA ne kadar düşükse prostat kanseri riski o kadar artmaktadır.

Serbest PSA değerlerini tek başına değerlendirilmez. Öncelikle total PSA değeri normal sınırların üzerinde ise (PSA; 4-10 ng/ml) serbest PSA ölçümü faydalı olabilir. PSA testi kıymetli bir test olmakla birlikte tek başına anlam ifade etmez. Tanı için PSA değerleri, klinik öykü, kullanılan ilaçlar ve rektal muayene bulgularına göre hastadan prostat MR veya prostat biyopsisi istenir.

PSA test sonuçları riskli çıktığında doktor prostat MR (manyetik rezonans) veya direk biyopsi işlemine yönelebilir. MR görüntüleme prostat teşhisini tam yapamamakla birlikte şüpheli odakların varlığını tespit ederek hastanın biyopsiye yönlendirilmesi ve biyopside odaklanılması gerek problemli bölgeleri tespit etmektedir.

Prostat biyopsisi özel problarla makattan girilerek prostattan küçük doku örneklerinin alınmasıdır. Biyopsiler elimizdeki en güvenilir tanı yöntemi olmakla birlik tanı değeri hiçbir zaman yüzde yüz değildir. Temiz biyopsi sonucuna rağmen doktor klinik takibe alıp yeniden biyopsiler planlayabilir.

Dünyada üzerinde tam bir anlaşma sağlanamamış olsa da fikir vermesi açısında yaşa göre PSA seviyesi kabaca aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

Yaş                              PSA seviyesi

40 ile 49 arasında       2,5ng/ml’den fazla

50 ile 59 arası             3,5ng/ml’den fazla

60 ile 69 arasında       4,5ng/ml’den fazla

70 ile 79 arasında       6.5ng/ml’den fazla değerli kullanılacağı gibi

Ülkemizde birçok doktor yaştan bağımsız 4-4.5ng/ml nin üzeri şüpheli kabul edilip takibe alınmaktadır.

PSA Seviyesini Etkileyen Nedenler

PSA seviyesi kanser dışındaki şeyler nedeniyle değişebilir. Doktorunuz PSA test yapmadan önce idrar enfeksiyonunu ekarte etmek isteyebilir. İdrar enfeksiyonunu varsa tedavi başlangıcında en az 6 hafta sonra PSA testi yaptırılmalıdır.

PSA seviyenizi etkileyen diğer etmenler şunlardır:

Son 48 saat içinde boşalma

PSA kan testinden önce prostatınızın muayenesi (dijital rektal muayene)

Son 48 saat içinde yoğun egzersiz yapmak

Son 6 hafta içinde prostat biyopsisi geçirmiş olmak

Son bir hafta içinde bisiklet veya ata binmek.
50 yaşın üzerindeki bireylere yılda bir kez PSA testi önerilmektedir.