Varikosel ameliyatı ve embolizasyonu arasındaki en temel fark, tedavi yaklaşımının kendisidir. Mikrocerrahi ameliyat, genel anestezi altında kasıkta açılan bir kesi ile yapılan geleneksel cerrahi bir yöntemdir. Buna karşılık, varikosel embolizasyonu ise kesi ve dikiş olmadan, anjiyo yöntemiyle damar içinden girilerek yapılan ameliyatsız bir tıkama işlemidir. Bu temel ayrım; anestezi türünü, iyileşme süresini, işlem sonrası konforu ve hidrosel gibi potansiyel komplikasyon risklerini doğrudan belirler. Embolizasyon, genellikle çok daha hızlı bir iyileşme süreci ve daha az invaziv bir deneyim sunarak cerrahiden ayrılır.
Öncelikle, Varikosel Nedir ve Neden Önemlidir?
Basitçe anlatmak gerekirse, varikosel, testisleri saran torba (skrotum) içindeki toplardamarların genişleyip birer varis haline gelmesidir. Bu durumu bacaklarımızda gördüğümüz varislerin testis torbasında oluşmuş hali gibi düşünebilirsiniz. Normalde toplardamarlar, kullanılmış kanı testisten kalbe geri taşır. Ancak bu damarlardaki kapakçıklar bozulduğunda kan verimli bir şekilde geri dönemez, aşağı doğru birikerek göllenir. Bu kan göllenmesi, testisin etrafında bir ısı artışına ve toksik madde birikimine yol açar. İşte bu durum testis fonksiyonlarını, özellikle de sperm üretimini ve kalitesini olumsuz etkileyebilir. Bu yüzden varikosel, erkek kısırlığının en sık rastlanan ve “tedavi edilebilir” nedenlerinden biri olarak kabul edilir.
Varikosel Varlığında Hangi Belirtiler Görülür ve Neden Genellikle Sol Taraftadır?
Birçok erkek varikoseli olduğunu fark etmeden yaşayabilir çünkü çoğu zaman belirgin bir şikayete yol açmaz. Genellikle başka bir nedenle yapılan doktor muayenesi sırasında tesadüfen saptanır. Ancak belirti verdiğinde, hastaların en sık karşılaştığı durumlar şunlardır:
- Testis torbasında künt ve sızlayıcı bir ağrı
- Özellikle günün sonuna doğru artan ağırlık veya dolgunluk hissi
- Elle dokunulduğunda hissedilen “solucan torbası” benzeri bir yapı
- Etkilenen taraftaki testisin diğerine göre daha küçük olması
- Çocuk sahibi olmada yaşanan güçlük (infertilite)
Varikoselin büyük bir çoğunlukla (%80-90) sol tarafta görülmesi ise tamamen vücudumuzun anatomik yapısıyla ilgilidir. Sol testisin toplardamarı, kanı daha uzun ve dik bir açıyla boşaltmak zorundadır. Bu durum solda kanın geriye doğru kaçmasına ve birikmesine daha elverişli bir ortam yaratır.
Varikosel Tedavisi Hangi Durumlarda Gerekli Hale Gelir?
Her varikoselin tedavi edilmesi gerekmez. Eğer varikosel herhangi bir şikayete veya soruna yol açmıyorsa, genellikle sadece takip edilmesi yeterlidir. Tedavi kararının alındığı başlıca durumlar ise şunlardır:
- Kısırlık: Çiftin bir yıl boyunca korunmasız ilişkiye rağmen gebelik elde edememesi ve erkeğin sperm testlerinde bozukluk saptanması.
- Kronik Ağrı: Hastanın günlük yaşamını olumsuz etkileyen, geçmeyen ve rahatsız edici ağrıların varlığı.
- Testis Gelişiminde Gerileme: Özellikle ergenlik dönemindeki gençlerde, varikoselin olduğu taraftaki testisin diğerine göre gelişiminin geri kalması.
- Testosteron Düşüklüğü: Düşük testosteron seviyelerine bağlı yorgunluk, cinsel isteksizlik gibi belirtileri olan hastalarda.
Varikosel Tedavisinde Temel Amaç ve Seçenekler Nelerdir?
Varikosel tedavisinin mantığı çok basittir: kanın göllendiği sorunlu, genişlemiş toplardamarları devre dışı bırakmak. Bu damarlar kapatıldığında, kan akışı vücudun doğal olarak oluşturduğu alternatif sağlıklı damar yollarına yönlendirilir. Böylece testis üzerindeki ısı ve basınç artışı ortadan kalkar, testis fonksiyonlarının normale dönmesi için uygun bir ortam sağlanmış olur. Bu amaçla kullanılan iki ana yöntem vardır:
- Mikrocerrahi Varikoselektomi: “Ameliyatlı” seçenek.
- Varikosel Embolizasyonu: “Ameliyatsız” seçenek.
Mikrocerrahi Varikoselektomi Ameliyatı Nasıl Bir İşlemdir?
Mikrocerrahi varikoselektomi, günümüzde varikosel ameliyatlarında “altın standart” olarak kabul edilen cerrahi bir yöntemdir. Bir üroloji cerrahı tarafından ameliyathane koşullarında gerçekleştirilir. Cerrah, kasık bölgesinden yaklaşık 2-3 cm’lik küçük bir kesi yapar. Bu kesiden girilerek testise giden damar, sinir ve sperm kanalını içeren kordona ulaşılır.
Bu aşamadan sonra ameliyat mikroskobu devreye girer. Mikroskobun sağladığı yüksek büyütme sayesinde, cerrah testisin atardamarını, sperm kanalını ve lenf damarlarını net bir şekilde görerek koruma altına alır. Ardından sadece sorunlu olan genişlemiş toplardamarları tek tek bağlayıp keser. Bu hassas işlem tedavinin başarısını artırırken, testisin zarar görmesi veya hidrosel (su fıtığı) gibi komplikasyon risklerini en aza indirmeyi hedefler.
Ameliyatsız Bir Yöntem Olan Varikosel Embolizasyonu Nedir?
Varikosel embolizasyonu nedir diye merak edenler için en basit tanım, anjiyo yöntemiyle damar içinden yapılan bir tıkama işlemidir. Bu modern ve minimal invaziv prosedür, bir girişimsel radyoloji uzmanı tarafından, ameliyathane yerine anjiyografi ünitesinde yapılır. Cerrahi bir kesi yoktur.
İşlem genellikle kasık veya boyundaki bir toplardamara iğne ile girilerek başlar. Bu giriş noktası o kadar küçüktür ki dikiş gerektirmez. Bu noktadan “kateter” adı verilen ince, esnek bir tüp, röntgen görüntülemesi rehberliğinde ilerletilir. Kateter, vücudun damar ağını bir otoyol gibi kullanarak varikosele neden olan sorunlu damarın içine kadar ulaştırılır. Hedefe ulaşıldığında, bu damarın içini kalıcı olarak tıkamak için küçük metal sarmallar (koiller) veya özel bir tıkayıcı sıvı kullanılır. Tıkanan damar artık işlev görmez ve kan akışı sağlıklı damarlara yönelir, böylece varikosel ortadan kalkmış olur.
Tedavilerde Anestezi ve İşlem Süreleri Arasında Ne Gibi Farklar Vardır?
İki yöntem arasındaki en önemli pratik farklardan biri anestezi türü ve işlem süresidir.
- Mikrocerrahi Ameliyatı: Genellikle hastanın tamamen uyutulduğu genel anestezi altında yapılır. Ameliyatın hazırlığı, yapılışı ve hastanın anesteziden uyanmasıyla birlikte toplam süreç 2-3 saati bulabilir.
- Varikosel Embolizasyonu: Genel anestezi gerektirmez. İşlem sadece kateterin gireceği bölgenin lokal anestezi ile uyuşturulması ve hastanın rahatlaması için damardan hafif bir sakinleştirici (sedasyon) verilmesiyle yapılır. Hasta uyanıktır ama konforlu bir durumdadır. İşlem genellikle 30-60 dakika gibi çok daha kısa bir sürede tamamlanır.
İyileşme Süreci ve Günlük Hayata Dönüş Açısından Hangi Yöntem Avantajlıdır?
Hastaların en çok merak ettiği konulardan biri de iyileşme sürecidir. Bu konuda iki yöntem arasında belirgin farklar bulunur. Varikosel embolizasyonu yaptıranlar yorumları ve deneyimlerinde en çok bu hızlı iyileşme sürecini vurgular.
- Mikrocerrahi Sonrası: Cerrahi bir kesi olduğu için vücudun kendini toparlaması zaman alır. Hastalar genellikle ilk birkaç gün ağrı kesiciye ihtiyaç duyar. İşe dönüş, yapılan işin ağırlığına göre birkaç günden bir haftaya kadar uzayabilir. Ağır spor ve fiziksel aktivitelere dönmek için ise 2-3 hafta beklemek gerekir.
- Embolizasyon Sonrası: Kesi veya dikiş olmadığı için iyileşme çok hızlıdır. Hastaların büyük çoğunluğu ertesi gün normal günlük hayatlarına ve masa başı işlerine dönebilir. İşlem sonrası hissedilen hafif rahatsızlık genellikle basit ağrı kesicilerle kontrol altına alınır ve birkaç gün içinde geçer. Ağır aktivitelere dönüş ise genellikle bir hafta sonra mümkündür.
Tedavilerin Sperm Kalitesi ve Gebelik Oranları Üzerindeki Etkisi Nedir?
Kısırlık nedeniyle tedavi gören hastalar için en kritik soru, hangi yöntemin daha etkili olduğudur. Yapılan çok sayıda bilimsel çalışma ve meta-analiz, bu konuda net bir sonuca varmıştır: Sperm sayısı, hareketliliği ve kalitesini artırma ile doğal yolla gebelik oranlarını yükseltme açısından mikrocerrahi ve embolizasyon arasında anlamlı bir fark yoktur. Her iki yöntem de benzer derecede etkilidir.
Bu durum tedavi kararını verirken odak noktasını değiştirir. Madem her iki yöntem de benzer bir başarı sunuyor, o zaman hastanın kişisel konforu, iyileşme sürecinin hızı ve risk profili gibi faktörler daha önemli hale gelir.
Tedaviler Sonrası Varikoselin Tekrarlama (Nüks) Riski Ne Kadardır?
Her iki yöntemde de tedavinin ardından varikoselin tekrarlama ihtimali, yani nüks riski bulunur. Ancak modern teknikler sayesinde bu oranlar oldukça düşüktür:
- Mikrocerrahide nüks oranı %1-3 gibi çok düşük seviyelerdedir.
- Embolizasyonda bu oran %5-10 civarındadır.
Geniş kapsamlı bilimsel çalışmalar iki yöntem arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığını, yani birinin diğerine göre tekrarlama riskinin bariz şekilde daha yüksek veya düşük olmadığını göstermektedir. Özellikle daha önce ameliyat olmuş ve varikoseli tekrarlamış hastalarda, embolizasyon çok iyi bir seçenektir. Çünkü ameliyatlı bölgedeki yapışıklıklara hiç dokunmadan, damar içinden temiz bir yolla hedefe ulaşır.
Hidrosel (Su Fıtığı) ve Diğer Komplikasyon Riskleri Açısından Farklar Nelerdir?
Her tıbbi müdahalenin kendine özgü riskleri vardır.
Mikrocerrahi ameliyatının en bilinen ve en sık görülen komplikasyonu hidrosel, yani testis torbasında sıvı birikmesidir. Bunun nedeni, ameliyat sırasında sperm kanalı etrafındaki çok ince lenf damarlarının istemeden zarar görebilmesidir. Mikroskop kullanımı bu riski büyük ölçüde azaltmış olsa da sıfırlamamıştır.
Varikosel embolizasyon yönteminin en büyük avantajlarından biri ise hidrosel riskinin neredeyse sıfır olmasıdır. Çünkü işlem tamamen damarların içinden yapılır ve lenf damarlarının bulunduğu anatomik bölgeye hiçbir müdahalede bulunulmaz.
Diğer potansiyel riskler şunlardır:
Mikrocerrahi Riskleri:
- Yara yeri enfeksiyonu
- Testisi besleyen atardamarın hasar görmesi (çok nadir)
- Kanama veya hematom
Embolizasyon Riskleri:
- Kullanılan tıkayıcı sarmalın (koil) yerinden oynaması (son derece nadir ve genellikle zararsız)
- İlaçlı filme (kontrast madde) karşı alerjik reaksiyon
- Kateter giriş yerinde hafif morarma
Genel olarak bakıldığında, embolizasyonun toplam komplikasyon oranı cerrahiye kıyasla daha düşüktür.
Karar Aşamasında Neden Bir Girişimsel Radyoloji Uzmanıyla Görüşmelisiniz?
Varikosel teşhisini genellikle üroloji hekimleri koyar ve cerrahi seçenekleri onlar sunar. Ancak ameliyatsız bir tedavi olan embolizasyon, girişimsel radyoloji uzmanlarının uzmanlık alanıdır. Tüm tedavi seçenekleri hakkında eksiksiz ve dengeli bilgiye sahip olmak için, bu modern yöntemi uygulayan bir girişimsel radyologdan da görüş almanız son derece önemlidir.
Eğer sizin için aşağıdaki öncelikler önemliyse, varikosel embolizasyonu çok daha uygun bir seçenek olabilir:
- Genel anesteziden kaçınmak
- Vücudunuzda kesi ve dikiş izi olmaması
- İşlem sonrası çok daha az ağrı yaşamak
- İşinize ve sosyal hayatınıza 1-2 gün içinde dönebilmek
- Hidrosel gibi cerrahiye özgü bir riskten tamamen korunmak
Bir girişimsel radyoloji uzmanı, sizin tıbbi durumunuzu ve damar yapınızı değerlendirerek, embolizasyonun sizin için uygun olup olmadığını, potansiyel fayda ve risklerini size özel olarak açıklayacaktır. Bu görüşme, modern tıbbın sunduğu tüm imkanları bilerek, en doğru kararı vermenizi sağlayacaktır.
Dr. Ali Yurtlak, 1970 yılında Kahramanmaraş’ta doğmuş bir Girişimsel Radyoloji Uzmanıdır. Tıp eğitimini 1996 yılında Adana Çukurova Üniversitesi’nde tamamladı. Radyoloji alanındaki eğitimini İstanbul Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde aldı. Son yıllarda radyoloji alanında özel bir uzmanlık dalı olan Girişimsel Radyoloji’ye yönelerek anjiyografik işlemler gerçekleştirmektedir. Şu anda Özel Atlas Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi olarak görev yapmaktadır ve aynı zamanda İstanbul Medicine Hospital Hastanesi’nde Anjiyografi Sorumlusu olarak çalışmaktadır.
